"Milli" faciə

Azərbaycan dilində traqikomediya janrına ad verilsəydi, "Milli" sözündən daha yaxşı ifadə tapmaq olmazdı. Azərilər yaman sevir bu sözü. Sovet vaxtından dəb olsa da, beynəlmiəl sözünün kölgəsində qalmağa məcbur idi. Əsl "milli" bum SSRİ-nin dağılması ilə start götürdü. Atası ölmüş yetim uşaq evdə qaydalar qoyan  kimi hər şeyə milli yarlıkı taxmaq adət oldu. Elə faciə də burdan başladı. 

Milli sözünün  özünəməxsus mistikası var. Əvvəl hər şey yaxşı gedir. Milli adı altında yaradılan istənilən avantüra müsbət qəbul edilir. Ruh yüksəkliyi verir. Hərə ortaya bir şeyin qoyur. Sonra işlər qarışır. Sonda məlum olur ki, bütün zəhmət təzəkdən heykəl düzəltmək cəhdi imiş.

Sivil dünyada milli adı qoyulan layihəyə rast gəlməzsiniz. Belə qurumların tarixi Mussolini dövrünə, yaxud daha əvvələ gedib çıxır. Qərbdə yaradılan milli ünsürləri də kapitalist inkişafı ortaya çıxarmışdı. 

Bəs azərilər milli şey yaradanda o nədən ibarət olur? Mentallıq, folklor, tövlə üsul-idarəsi, ucuz vətənpərvərlik hissi və ən əsası hüy-küy. Reallıqda milli heç nə yoxdur. Sistem vardır. İmkanlara uyğun sistem qurulur. Detallarınacan düşünülür. Etibarlı kadrlar komanda şəklində yığılaraq işə başlanır. Bizdə nəyəsə "Milli" qulpu qoydularsa, deməli ortada sistemsizlik, özbaşnalıq ya da nökərçilik vəzifəsi var. Müstəqillik illərində yaranmış məhşur "Milli"lər və onların faciəsinə baxaq:

Milli Ordu - "Qızıl Ordu"dan fərqləndirilmək üçün yaradılmışdı. Yaranışı ruh yükəsəkliyi ilə qarşılandı. Sonra ən böyük xəyal qırıqlıqlarını yaşatdı. Ermənistan qarşısında bütün cəbhələrdə darmadağın oldu. Satmadılar, məhz darmadağın oldu. Çünki zabitləri də milli tövlənin başları idi. Döyüş şəraitinin ortasında ölənə saqqal saxlayırdılar, yas yerinə gedirdilər. Həlledici anda hücumu saxlayıb atəşkəs bağlayırdılar ki, meyid alveri etsinlər. Birdən mürdəşir ölən əsgəri yumaz, molla üstündə yasin oxumaz. Camaat bunlara nə deyərmiş. 

Ermənistanla müqayisədə 2-3 qat artıq resurslara sahib ölkənin məğlub olması mümkünsüz idi. Mental söhbət edən milli zabit-gədələrin badına getdi Sovet intizamı. Müharibənin başladığı ilk vaxtlara baxın. Az qüvvə ilə uğurlu əməliyyat keçirən hərbçilər ya qeyri-azərbaycanlılardır, ya da ömrünü Rusiyanın hərbi məktəblərində keçirmiş kadrlar. 

Milli Məclis - 1992-dən bu yana intriqalar yuvası olub. Orada millətin taleyi yox, şəxslərin siyasi "blat"ı həll olunub. 2010 seçkilərində müxalifətdən təmizlənəndən sonra məddahlığın rəsmi notarius ofisinə çevrildi. Deputat çıxışları izləyən üçün komediyadır, xalq üçün faciə.

Milli İstiqlal Partiyası (AMİP) - Adını əcnəbiyə tərcümə etsələr Latın Amerikasının partizan hərəkatı kimi bir şey olduğunu sanar. Azadlıq hərəkatının davamı kimi yaranan partiya həqiqətdə cırtqoz oğlan Etibar Məmmədovun yekə iddialarının siyasi mərkəzi idi. Liderinin ritorikası məzhəkə, siyasi fəaliyyəti faciə olan partiya nə Cəbhə, nə də Əliyev dövründə hakimiyyətdə yer ala bilmədi. İstiqlalı da, milliliyi də axırda bir neçə biznes obyektə qurban verildi. 

Milli Televiziya və Radio Şurası  - Guya televiziyanı abıra salacaq orqan olacaqdı. İnsanları televiziyadan birdəfəlik uzaqlaşmasına şərait yaratdı. Hal-hazırda seçki qabağı lisenziya satan və hakimiyyətin media üzərində nəzarətini həyata keçirən MTRŞ kimi tanınır.

Milli Olimpiya Komitəsi - Bu təşkilatın xətti ilə Olimpiada oyunlarında medal qazanan idmançının karyerası Hind filminə çevrilir. Əvvəli hırıldamalı olur, axırı ağlamalı. Qızıl medal alan heç bir idmançı ikinci dəfə bu uğuru təkrarlaya bilməyib. Növbəti Olimpiadada iştirakı əsl milli biabırçılıqla nəticələnib.

Milli yığma - Adı gələndə yada futbol düşür. Göstərdiyi nəticələr qəzəb yox, anekdotlar temasıdır. Allahdan bəxtimizə cırtdan dövlətlər düşəndə "fəxr" mənbəyinə çevrilir.

Emin Milli - İctimai sektorun milli ruha uyğun ən böyük qaz verənidir. Başında durduğu bütün layihələr fiasko ilə nəticələnib. 2008-dən "Change istəyirik" şüarı ilə  siyasi karyerasına start verən Milli həbs daxil xeyli ziq-zaqlar çəkdi. Böyük güruhla təbliğ olunan "Meydan TV" layihəsinin bekara söhbət məclisi olduğu ortaya çıxdı. Gerçəkləşməsi üçün səs-küylə pul yığılan layihəni Adobe Premierdə işləyə bilən və kamerası olan istənilən bloqqer həyata keçirə bilərdi.

Nəhayət Milli Şura - Eyni adlı təşkilat Azərbaycan tarixində 3 dəfə yaradılıb. 1918, 1992, 2013. Birincini öz əlləri ilə dəvət etdikləri bolşeviklər qovdular. İkincinin dağılmasına bolşeviklər də lazım olmadı. Üçüncüsü -  bu lap 2 hissəli faciəli komediya idi. Birinci hissədə məhşur rejissor-senarist, afyorşik Rüstəm İbrahimbəyov Milli Şuranı yaratdı. İkinci hissədə özünü ora vahid namizəd kimi dürtdü. Müxalifətdə massovkalıq nə qədər adam vardısa, hamısını ora qatdı.

"Amandı etməyin, bu avantüraya getməyin" çox dedik, eşidən olmadı. Axırda məlum oldu ki, Rustam bek 20 ilin Məşədi İbadlarını aldadaraq madmuazel Gülnazı pleyboy Sərvərə verib. Müxalifət hər seçki qabağı camaata ümid verə bilirdi. Bu dəfə qutudan ümid də çıxmadı.

Zatən hər şey əvvəldən bəlli idi. Önündə, ya dalında "Milli" sözü olan zadın axırı olmaz. Azərbaycanda "Milli" adı qoyulan N sayda qurum saymaq olar. Hamısı da fiasko. Siz siz olun, amma bir şeyi bilin. Bir şeyin sonda lax çıxacağını bilmək üçün Zirəddin olmaq lazım deyil. Milli adı gördünsə, qaç ordan.